Hücre

Canlıların canlılık özelliğini gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Tüm canlılar hücrelerden yapılmıştır. Hücreler gözle görülmez, ancak mikroskopla incelenir.

Bazı canlılar bir hücrelidir. Bakteriler, amip, terliksi hayvan, öglena örneklerdendir.

Bazı canlılar ise çok hücrelidir. İnsan, ağaç, kuşlar örneklerdendir.

Çok hücrelilerde “Hücreà Dokuà Organà Sistemà Organizma” sırası vardır.

HÜCRENİN KISIMLARI

1) Hücre Zarı

2) Sitoplazma

3) Çekirdek

HÜCRE ZARI

Canlı, ince, saydam, seçici, geçirgen bir zardır.

            Yapısı:

Protein molekülleri ve yağ moleküllerinden yapılıdır.

            Görevleri:

1) Hücreyi dıştan sararak sitoplazmanın dağılmamasını sağlar.

2) Üzerindeki korlar sayesinde madde alış-verişini gerçekleştirir.

3) Hücreye belirli şekil verir.

HÜCRE DUVARI

Bitki hücrelerinde bulunur. Tam geçirgen, esnek, ölü ve selülozdan yapılıdır.

SİTOPLAZMA

Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran kollaid(Suda çözünmeyen zarlardan geçemeyen) bir sıvıdır. Sitoplazma içerisinde su, organik madde, inorganik madde, enzinler, vitamin ve RNA bulunur.

Sitoplazmada görevleri birbirinden farklı olan organeller vardır. Sitoplazma renksiz, yarı saydam ve suda çözünmeyen yapıdadır.

 

ORGANİK MADDELER

Yalnızca canlı yapılarda bulunan protein, karbonhidrat, yağ ve vitaminlerdir.

İNORGANİK MADDELER

Hem canlı,, hem cansız yapılarda bulunan madensel tuz ve sulardır.

            Sitoplazmada Bulunan Organeller:

1) Endoplazmik Retikulum

2) Mitokondri

3) Ribozom

4) Lizozom

5) Golgi Cisimciği

6) Koful

7) Sentrezom

8) Plastitler

ENDOPLAZMİK RETİKULUM

Hücre zarı ile çekirdek arasında bulunan kanalcıktır. Madde alış- verişinde görevlidir. Üzerinde ribozom bulunanlara granünlü endoplazmik retikulum denir.

MİTOKONDRİ

Hücrede oksijenli solunum yapıldığı organeldir. Bakteriler ve alyuvarlar hariç tüm hücrelerde bulunurlar. Karaciğer, çizgili kas, beyin hücrelerinde mitokondri hücresi normaldan fazladır.

Oksijenli solunum denklemi şudur;”Besin+OksijenàEnerji+Su+Karbondioksit”

                                   (mitokondri)

Hücrenin enerji santralleridir.

RİBOZOM

Tüm hücrelerde vardır.Protein senteziile görevlidir. Yapısının %60’ı RNA, %40’ı proteindir.

LİZOZOM

Hücre içi sindirim ile görevlidir. Hücrelere alınan büyük molekülleri sindirir. Yaşlanmış organelleri parçalar. Zar yapısı bozulursa kendini öldürür(sindirir). Buna otoliz denir.

GOLGİ CİSİMCİĞİ

Üst üste dizili yassı kesecikledir. Salgı maddelerini üretir, zarla paketleyerek salgılar. Hücrede paketleme ile görevlidir. Koful oluşumuna yardımcı olur. Süt, ter, tükrük bezleri gibi salgı

hücrelerinde normalden fazladır.

KOFUL

İçi sıvı dolu keselerdir.Bir hücrelilerde beslenme ve boşaltımdır. Bitkide ise su alınmasında görevlidir. Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıdadır.

SENTREZOM

Yalnızca hayvan hücrelerinde bulunur. Hücre bölünmesinde görevlidir.

PLASTİTLER

Yalnız bitki hücrelerinde bulunur. Taşıdıkları renk maddelerine göre üçe ayrılır

a)Kloroplast: Bitkilere yeşil renk veren klorofil pikmenti taşırlar. Klorofil fotosentezde

         görevlidir.

b)Kromoplast: Bitkilerde yaprak, meyve gibi yapılara, sarı, kırmızı,turuncu renk veren                     

          pikmentlerdir.

c)Lökoplast: Renksiz plastitlerdir. Kök, yumru gövde gibi kısımda bulunur. Nişasta depo eder. Işık altında tutulduğunda kloroplasta ya da kromoplasta dönebilir.

ÇEKİRDEK

Genellikle hücrenin ortasında bulunur. Yalnız memeli hayvanların alyuvarları çoğaldığında çekirdekleri olmaz. Bakterilerde çekirdek kaybolur. Hücre bölünmesinde çekirdek görevlidir.

ÇEKİRDEK ZARI

Hücre zarıyla aynı özelliklere sahiptir. Hücre zarından farkı çift katlı oluşudur. Endoplazmik retikulumdan oluşmuştur.

ÇEKİRDEK ÖZSUYU

Çekirdeğin iç kısmını dolduran sitoplazma gibi yarı akışkan sıvıdır. İçerisinde organik madde ve inorganik madde bulunur. En önemli organik molekülleri nükleik asitlerdir.(DNA-RNA)

ÇEKİRDEKÇİK

Yapısında RNA molekülleri bulunur. RNA protein sentezinde görevlidir.

KROMOTİN İPLİK

Çekirdek özsuyu içerisine “a” şeklinde yayılmıştır. Hücre bölünmesi sırasında boyları kısalır ve kalınlaşarak kromozom adını alırlar. Kromozom protein bir kılıf ve içerisinde DNA molekülünden yapılıdır. Kromozomlar üzerindeki genler kalıtsal özelliklerin dölden döle aktarılmasını sağlar.