Toprak

1. TOPRAK

1.1. Toprağın Tanımı:

Bütün canlıların hayatlarını devam ettirebilmeleri için doğrudan veya dolaylı olarak toprağa ihtiyaçları vardır. Çeşitli araştırmacılar tarafından toprağın çeşitli şekillerde tanımları yapılmıştır. Ancak bu tanımlamalarda birleşen 3 temel madde vardır. Bunlar:

1.Toprak bitkilerin gelişmesi için doğal bir ortamdır.

2.Üzerinde bitkilerin büyüdüğü mineral ve organik maddeler ile yaşayan organizmalardan oluşan yer kürenin üzerini kaplayan, dinamik doğal bir varlıktır.

3.Bitkilere durak yeri görevi yapan; ana materyal üzerine etki yapan iklim ve yaşayan organizmaların uzun zaman süresince karşılıklı etkileri sonucu belli özellikler kazanan doğal bir üniteden ibarettir.

1.2. Toprağın Oluşumu ve Yapısı

Ana kayanın çeşitli sebeplerle aşınarak toprağa dönüşmesi ve toprağın meydana gelişi, fiziksel, kimyasal ve biyolojik bir seri olayların sonu-cudur. Toprak devamlı olarak gelişen üç boyutlu yaşayan bir sistemdir. içerisinde bitkilerin gelişimi için gerekli olan organik ve inorganik maddelerle birlikte su ve hava içerirler.

Toprağın mineral parçacıkları, büyük taşlar, çakıl, kum, silt, kil ve çözünebilen taşlardan ibaret olup toprağın esas maddesini oluşturur. Toprağın organik maddesi bitki ve hayvan artıklarının toprakta birikmesinden meydana gelmiştir. Toprağın oluşumunda ve verimliliğinde önemli bir etkiye sahiptir.

İnorganik kısmın kaynağı yeryüzünde bulunan veya yeryüzüne yeni çıkmış kayaçların ayrıştırma faktörlerinin etkisiyle oluşmasıdır. Toprak oluşumunda fiziksel parçalanma ve dağılımında en önemli rol oynayan faktörler; gece gündüz, yaz-kış gibi mevsimsel değişimlerden, kaynaklanan ısı farklılaşmalarının akarsu, buzul, rüzgar bitki ve hayvanların yaptığı parçalanmalardır. Toprak oluşumunda kimyasal ayrışma olayları ise; oksidasyon, redüksiyon, hidroliz, karbonatlaşma, çözünme ile gerçekleşmektedir.

2. TOPRAK KİRLİLİĞİ VE BUNU ETKİLEYEN PARAMETRELER

Toprak, su, hava ve insan biyossferi oluşturur. Bunlardan toprak insanlara durak, besin ve yaşam ortamı sağlar. İnsanların toprağı çeşitli şekilde kullanmasıyla meydana gelen zararlardan, insanlar ve o toprak üstünde yaşayan diğer canlılar çok yönlü etkilenmektedir. Toprağa çeşitli nedenlerle verilen topraktaki reaksiyonları etkileyen canlı yaşamı için zararlı olan organik veya inorganik maddeler toprak kirliliğine neden olmaktadır. Toprağa yapılan bu aşırı yüklemeler sonucu toprakta ekolojik denge bozulmakta ve verim gücü düşmektedir. Radyoaktif maddeler ve asit yağmurları da kirlilik etkeni arasındadır. Toprak kirliliğini incelerken ele alacağımız sorunları iki kategoride inceleyebiliriz. Bunlardan birincisi toprakların kullanması yüzünden ortaya çıkan sorunlardır. İkinci grupta ise teknolojinin getirdiği sorunlar o}arak ifade edilebilir. Bu kirleticileri şöyle sıralayabiliriz.

1. Erozyon ve etkileri

2. Tarımsal kökenli olan kirleticiler

a. Kimyasal gübreler

b. -Hayvansal atıklar

c. Pestisidler

d. Sulama suyu

3. Ağır metaller ve iz elementlerin etkileri

4. Hava kirliliğinin toprağa etkileri

5. Açık maden işletmeciliğinin ve endüstriyel yerleşimin neden olduğu toprak sorunları

6. Asit yağışları ve etkileri

7. Diğer kirletici parametreler

a. Yağ Döküntüleri Yağlı Atık ve çamurlar

b. Gaz sızıntıları

c. Hijyenik arazi doldurma

d. Topraktaki .radyoaktif elementlerin etkisi

e. Yaşlık ve Çoraklık

f. Taşlık ve Kayalık

2.1. Erozyon ve Etkileri

Erozyon genel anlamda arazinin yüzeyinin veya araziyi örten toprağın, taşların, kayaların, su, rüzgar, buzul, yerçekimi gibi etkenler ile yerinden oynatılarak taşınmasıdır. Erozyon doğal şartlar altında da gelişir. Ormanların kesilerek tarım alanlarının açılması, doğal çayır ve meraların sürülmesi, aşırı otlatma, sulak alanların kurutulması sonucunda erozyon hızlanmış olur. İnsan faaliyetleri sonucu Üst toprak tamamen veya kısmen taşınır.

Doğada sürekli dengesiz olarak toprak kullanıldığı ve tahrip edildiği zaman iklim faktörlerinin olumsuz etkileri de hızlı bir şekilde artmaktadır. Erozyon, meydana geliş faktörlerine göre, su erozyonu, toprak erozyonu, buzul erozyonu, çığ - erozyonu, dalga erozyonu diye adlandırabilir.

2.1.1. Su Erozyon:

Bitki örtüsünden yoksun bulunan eğimli akarsuların toprağı aşındırıp toprak parçacıklarını bir yerden başka bir yere sürüklemesidir. Bu olayın arazi. üzerinde yaptığı taşıyıcı ve aşındırıcı etkileri "su erozyonu" adı verilir. Su erozyonu iki ayrı kuvvetin sonucunda meydana gelmektedir. Bunlardan biri düşen yağmur damlalarının etkisi, diğeri de yüzey akışlarının aşındırma ve taşıma gücüdür. Su erozyonu aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir.

-          Yağmur damlası erozyonu

-          Tabaka erozyonu

-          Oluk erozyonu

-          Oyuntu erozyonu

-          Akarsu erozyonu

Yağmur damlası erozyonunda çamur içeren suyun toprak yüzeyinde gözenekleri tıkayarak ve toprak yüzeyini sıkıştırarak havanın toprak içine girmesini engellemektedir. Bu olaylar sonucunda tabaka erozyonu için uygun ortam gelişmeye başlar. Yağmur damlası erozyonun zararları yağmurun düşme hızına ve damla büyüklüğüne bağlıdır.

Tabaka erozyonunu gelişimi, eğimli ve orta eğimli arazide özellikle tepelerin etek kısımlarında yüzey akışlarının toprağın yüzeyindeki ince toprak materyalini aşağı taşıması ile olur. İnce toprak materyalinin aşağıya taşınma olayına "tabaka erozyonu" denir.

Oluk erozyon eğimli arazide ortaya çıkmaktadır. Eğimi fazla olan arazilerde hareket eden su hem kendi etrafında dönme hem de taşıma gücü kazanır. Dönme hareketi sonucunda toprak taneleri gevşeyerek yerinden kapar ve kopan parçacıklar hareket halindeki suyun taşıma gücü ile aşağılara taşınır.

Yağmur damlası erozyonu, oluk erozyonu ve birbirin/ takip eden donma, çözünmeler sonucu toprağın dağılması olayları, toprağı oyuntu erozyonu için elverişli hale getirir.

Su erozyonun toprakta etkili olması ve şiddetinin artmasının sebepleri ormanların tahribi, eğimli yerdeki meraların tarla arazisi olarak kullanılması aşırı otlatma, elverişsiz tarım metotlarının kullanılmasıdır. Geriye kum, çakıl gibi kaba materyal oranı yüksek, verimsiz toprak kalır. Ayrıca hızlı akan akarsularla ve şiddetli yağışlarla taşınan kaba materyal ve molozlar verimli toprakların üzerini kaplar.

Erozyon farklı derecelerde ortaya çıkmaktadır. Çizelge. l' de ülkemizde derecesine göre su erozyonu görülmektedir. Türkiye'de su Erozyonu Alanı (ha)

Çizelge: 1. Türkiye'de su Erozyonu Alanı
Erozyon	İşlemeli	İşlemeli Tarama	Toplam
	Tarımda	Uygun olmayan
	2-3-4 (ha)	5-6- 7 (ha)
Orta	13.780.260	1.812.215	15.592.475
Şiddetli	2.077.270	26.257.668	28.334.938
Çok şiddetli	1.930	13.219.548	13.221.478
Toplam	15.859.460	41.289.434	57.148.891
Rüzgar Erozyonu	-	-	465.913